
ΦΩΤΑΡΟΙ ΣΤΟ ΠΑΛΑΙΟΚΑΣΤΡΟ
Ένα (διονυσιακό;) έθιμο αναβιώνει κάθε χρόνο στις 5 και 6 Ιανουαρίου στο χωριό Παλαιόκαστρο του Δἠμου Πολυγύρου.
Την παραμονή των Φώτων, το βράδυ μία ομάδα καλανδιστών εκλέγει τον «βασιλιά» της, ο οποίος βάνει τρεις μετάνοιες στην εικόνα του Αγίου Αθανασίου για να πάρει ευλογία.
Όλη η ομάδα περιφέρεται στο χωριό και ψάλλει τα κάλαντα:
σήκου παππά και δέσποτα
σήκου κι μη κοιμάσι,
σήκου να πας στην εκκλησιά,
να ψάλλεις, να διαβάσεις
σ’αυτά τα σπίτια τα ψηλά,
τα μαρμαρινουστρουμένα,
που κοσκινίζουν τα φλουριά,
κι διρμουνίζουν τ’άσπρα,
κι αυτά τα διρμουνίσματα δώστε τα,
στο βασιλιά μας!…
Ανήμερα των Φώτων η ίδια ομάδα , γύρω στις 2 το μεσημέρι και αφού ο «βασιλιάς» φορέσει το ταλαγάνι του (τσομπάνικη τσόχινη κάπα ) και ζωστεί τις κουδούνες, μαζί με τους Φωταράδες, τους φρουρούς του, που είναι όλοι ντυμένοι με την τοπική ενδυμασία παίρνουν τα ξύλινα σπαθιά τους και ξεκινούν για το προαύλιο της εκκλησίας.
Πρώτος ο «βασιλιάς» σέρνει το χορό, που είναι κυκλικός και στο κέντρο του χορού βρίσκεται ένα καρφωμένο ξύλο , όπου είναι δεμένο ένα λουκάνικο! Εκεί ένας Φωταράς , φουστανελάτος αυτός, ορίζεται ο φύλακας του λουκάνικου! Κρατάει το δεκανίκι του και μαζί με τους άλλους Φωταράδες εμποδίζουν όποιον από το κοινό επιχειρεί ν ’αρπάξει το λουκάνικο !
Ο «βασιλιάς» που σέρνει το χορό , κάνει διάφορες φιγούρες με το σπαθί του και οι Φωταράδες τον μιμούνται.
Κάποιος επιτήδειος στο τέλος βρίσκεται που σπάει τον κλοιό και κλέβει το λουκάνικο! Μετά απ’ αυτό ο «βασιλιάς» και οι Φωταράδες ντροπιασμένοι καταθέτουν τα σπαθιά στο κέντρο του χορού! Και πλέον ξεκινάει το γλέντι για τον κόσμο .
Λέγεται επίσης ότι το έθιμο αυτό λάμβανε χώρα κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας , όταν οι Τούρκοι ερχόταν στο χωριό για να εισπράξουν το φόρο της δεκάτης.
Οπόταν οι κάτοικοι μεθούσαν τους Τούρκους φοροεισπράκτορες, αυτοί διασκέδαζαν και ξεχνούσαν ή τους χάριζαν το φόρο.
Ένα έθιμο που προβάλλει την ευφυΐα του Έλληνα και το αδούλωτο πνεύμα του, που για να επιβιώσει τεχνάζεται τα πάντα.