Βράσταμα

ΒΡΑΣΤΑΜΑ

Καλωσορίσατε στο δήμο Πολυγύρου! Έδρα του δήμου ορίστηκε ο Πολύγυρος, που είναι και η πρωτεύουσα του νομού Χαλκιδικής. Η έκταση του νέου Καλλικρατικού δήμου είναι 951,97 τ.μ. χλμ. και ο πληθυσμός του 23.000 κάτοικοι. Τα χωριά και οι οικισμοί του δήμου είναι 26.

+12
°
C
+12°
Vrastama
Saturday, 25
See 7-Day Forecast

Σεπτέμβριος 1994, Σάββατο βράδυ γύρω στις 8 χτυπάει το τηλέφωνο και  η φωνή από την άλλη γραμμή με καλεί ν’ αναλάβω τη θέση της εκπαιδευτικού στο  δημοτικό σχολείο Βραστάμων και μάλιστα τη Δευτέρα το πρωί. Φυσικά είμαι  πεπεισμένη ότι πρόκειται για καλοστημένη φάρσα, γιατί δεν είναι δυνατόν να σε καλεί προϊστάμενος Πρωτοβάθμιας βράδυ Σαββάτου! 

Ευτυχώς τα επόμενα τηλεφωνήματα, για να με πείσει για του λόγου το αληθές δεν απέβησαν μοιραία, ώστε να μου στερήσουν το διορισμό μου. Τη Δευτέρα λοιπόν παρουσιάστηκα στο δημοτικό σχολείο του χωριού, όπου πέρασα 3 υπέροχα χρόνια ως εκπαιδευτικός λειτουργός. 

Η αγάπη, η νοσταλγία και οι χιλιάδες θύμησες από το χωριό και τους υπέροχους ανθρώπους του σίγουρα θα παίξουν το ρόλο τους στην ξενάγησή μου εδώ, αναπόφευκτα…

Πάμε Βράσταμα λοιπόν, στο ορεινό χωριό του Χολομώντα, στο χωριό των 700 κατοίκων που πιθανολογείται ότι πήρε το όνομά του από τον Βράσταμο, που ήρθε να μονάσει στον τόπο αυτό. Μεγάλα Βραστά το 1964, όπως καταγράφεται, με 195 σπίτια τότε, αποτελούσε ένα δυναμικό κεφαλοχώρι, που συμμετείχε στην εκμετάλλευση των μεταλλείων στα Σιδηροκαύσια (σημερινά Στάγειρα) με την παρασκευή ξυλανθράκων (κάρβουνων) για τα μεταλλεία αργύρου.

Μόλις 11 χλμ. από την πρωτεύουσα της Χαλκιδικής, 77 χλμ. από τη Θεσσαλονίκη, πέρασμα για όσους ταξιδεύουν προς το τρίτο πόδι και το Άγιον Όρος.

Συνδέεται οδικώς με πολλά και όμορφα χωριά τριγύρω, σε απόσταση (έτσι ενδεικτικά) ενός τέταρτου από την Ορμύλια, τον Ταξιάρχη και το Μεταγγίτσι.Οι ασχολίες των κατοίκων είναι πολλές και ενδιαφέρουσες. Αξίζει να αναφέρω ότι οι Βρασταμινοί είναι ιδιαίτερα έξυπνοι άνθρωποι, με πολλούς να κατέχουν εξέχουσες θέσεις στη διοίκηση, σε δημόσιες υπηρεσίες, στα πανεπιστήμια και πολλοί να έχουν διακριθεί στα γράμματα και στις τέχνες. 

Μελισσοκόμοι, ελαιοπαραγωγοί, τρία κηροπλαστεία λειτουργούν στο χωριό και είναι επισκέψιμα.Παλαιότερα υπήρχαν πολλά καμίνια γύρω από το χωριό και η παραγωγή κάρβουνου ήταν κύριο επάγγελμα πολλών κατοίκων. Τώρα μαθαίνω ότι μόνο ένα υπάρχει. Ρωτήστε, αν είναι η εποχή που το ανάβουν ή το στήνουν αξίζει πραγματικά μία επίσκεψη ως εκεί.

Αν τύχει και βρεθείτε το Μάρτιο στο χωριό είναι η εποχή της απόσταξης του κουμαρίσιου ρακιού! Τα κούμαρα τα μαζεύουν από το Νοέμβριο, τα τοποθετούν σε σιδερένια βαρέλια και η βράση τους ξεκινά μετά τις 15 του Μάρτη.

Σήμερα λειτουργούν δύο ρακοκάζανα στο χωριό, που η εμπειρία της επίσκεψής σας εκεί, να είστε σίγουροι ότι θα είναι άκρως συναρπαστική!

Το κουμαρίσιο τσίπουρο είναι σπάνιο προϊόν και τα Βράσταμα έχουν τα πρωτεία σ’ αυτή την απόσταξη!   

Πως θα περάσετε ένα σαββατοκύριακο στα Βράσταμα

Κεντρική πλατεία στα Βράσταμα

ΗΜΕΡΑ 1η

Καταρχήν υπάρχει το ξενοδοχείο Βήραγγας, ένα πανέμορφης Μακεδονίτικης αρχιτεκτονικής ξενοδοχείο που συνδυάζει

την παράδοση με την πολυτέλεια. Αφήστε τα πράγματά σας εδώ και πιείτε το πρώτο καφεδάκι στην πλατεία του χωριού, στο καφέ του «Γιάνναρου»!

…αφού έχω ενοικιάσει μία κάμαρη στο σπίτι δύο ηλικιωμένων αξιαγάπητων ανθρώπων (ελλείψει κατοικιών προς ενοικίαση και οχήματος για μετακίνηση) αποφασίζω να βγω για ένα ποτό με έναν παιδικό μου φίλο, που καταγόταν και έμενε στο χωριό.
-Τι ώρα λες να βγούμε, ρωτάει ο φίλος.
Εγώ συνηθισμένη από την προηγούμενη διαμονή μου στη Θεσσαλονίκη απαντώ:
-Γύρω στις 10 καλά είναι;
Έντρομος ο Μάκης μου απαντάει:
-Μα αυτό δεν γίνεται, ο Γιάνναρος κλείνει στις 9:30!!!

(Ο Γιάνναρος ήταν ο ηλικιωμένος κύριος που είχε το μοναδικό καφέ στο χωριό και που σήμερα το διατηρούν τα εγγόνια του, με άλλα ωράρια βέβαια!)    

Αφού ξεπεράστηκε το πρώτο σοκ της ώρας, κατάλαβα ότι το χωριό ξενυχτούσε, αλλά στα καφενεία και στις ταβέρνες της πλατείας. Στην ταβέρνα του Ηρακλή, με τη σημερινή ονομασία «το μπαλκονάκι του Οντά» που ο Ηρακλής και η Άννα δεν θα νυστάξουν ποτέ (τουλάχιστον δεν θα στο δείξουν), διατηρούν τις ίδιες, υπέροχες, γευστικές προτάσεις, με βασιλιά το κρέας της ορεινής Χαλκιδικής! Αν βρεθείτε καλοκαιράκι φροντίστε να κλείσετε εγκαίρως το τραπέζι σας στην ταβέρνα.   

Περιποιημένα σπίτια και αυλές, γιατί εδώ οι άνθρωποι είναι εκτός από γλεντζέδες και νοικοκυραίοι πρώτοι!

Ρουφήξτε τον αέρα «πραγματικού» χωριού, αμφιθεατρικά χτισμένο, που δεν έχει να ζηλέψει και πολλά από τα χωριά του Πηλίου και των Ζαγοροχωρίων κι αν πάρει να βραδιάζει κοιτάξτε τον ουρανό:

«Είναι αλλιώτικα τ’ αστέρια εδώ» μου είπε μία αγαπημένη μου συνάδελφος κάποτε…

Λοιπόν, οι επιλογές φαγητού στο χωριό είναι αρκετές. Το ψητοπωλείο της Νίκης στην πλατεία, το οβελιστήριο «Μπες στο ψητό» λίγο πιο πάνω από το καφέ, το Μπαλκονάκι του Οντά και ωραίο φαγητό θα απολαύσετε στο ξενοδοχείο σας και στο «Ρακή με Ελλάδα» λίγο πιο μακριά στην «Αμερική»!

Η ζωή στο χωριό λοιπόν, μπορεί να είναι διαφορετική, αλλά ταυτόχρονα και συναρπαστική. Οι κάτοικοι εδώ είναι ιδιαίτερα φιλόξενοι, άνθρωποι αγνοί, ντόμπροι, ζεστοί.

Λοιπόν, μη μεσημεριάστε στο «Γιάνναρο». Τέλος οι καφέδες! Ελπίζω να φοράτε τα σπορτέξ σας, γιατί θέλω να «πάρτε σβάρνα» τους μαχαλάδες… κι έχει πολλούς!

\Κάθε μαχαλάς και βρύση, που κάποιες σώζονται ακόμα.Ο Βουλγαρομαχαλάς, στην είσοδο του χωριού, η Κουκουναριά, το Μεσοχώρι ή Αγορά στο κέντρο του χωριού, ο Σταυρός, η Παραγειτονιά, η Αμερική, επειδή είναι απομακρυσμένη, ακριβώς απέναντι από το υπόλοιπο χωριό. 

Όλοι αυτοί οι μαχαλάδες ενώθηκαν και αποτελούν μία ιδιαιτερότητα σε τούτο το χωριό. Πάρτε τα σοκάκια, που ανηφορίζουν αριστερά, όπως βλέπετε την πλατεία, και ξεχαστείτε! Φωτογραφηθείτε, μυρίστε, ακούστε, οι αισθήσεις σας θα χτυπήσουν κόκκινο!

Η θέα πηγαίνοντας στην "Αμερική"

Προτείνω να φάτε κάτι ελαφρύ. Γιατί σας έχω τουρ:

Αν βρεθείτε στο χωριό τους μήνες που νυχτώνει νωρίς πάρτε το αυτοκίνητο, βάλτε το GPS ή ρωτήστε τους ντόπιους και επισκεφτείτε τουλάχιστον τρία εξωκλήσια: της Παναγίας, που μπορείτε και με τα πόδια να φτάσετε.

Εδώ κάθε χρόνο, τον 15Αύγουστο γίνεται τετραήμερο πανηγύρι, γιορτή κούμαρου και πλήθος εκδηλώσεων.
Ανάταση ψυχής θα νιώσετε και στην υπέροχη τοποθεσία που είναι χτισμένο το εκκλησάκι των Αγίων Αναργύρων, στην αρχή του δρόμου για Ταξιάρχη, στο αριστερό σας χέρι.

Το τρίτο είναι αυτό του Αη Γιάννη στο δρόμο για Πλανά! Ιδανικές τοποθεσίες για περισυλλογή, παιχνίδι , πικ νικ και φυσικά για τέλεια φωτογράφηση!Οι κάτοικοι είναι έντονα θρησκευόμενοι και αναβιώνουν 15 πανηγύρια με όλα τα έθιμα και οι κονομάδες φροντίζουν καλά γι’ αυτό: ορχήστρες, κουρμπάνια και γονυκλισίες…

Ευαγγελισμός της Θεοτόκου

Αν βρεθείτε στο χωριό τους μήνες που νυχτώνει αργά πάρτε πρώτα το δρόμο προς τον κεντρικό Ιερό Ναό που γιορτάζει τον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου. Προτείνω να περπατήσετε ως εκεί για να απολαύσετε την υπέροχη διαδρομή. 

Η εκκλησία είναι χτισμένη στην κορυφή ενός χαμηλού λόφου που φημολογείται ότι είναι τεχνητός και με αξιόλογη προϊστορία! Ο ναός και ο εσωτερικός του διάκοσμος αποτελεί ένα καλά διατηρημένο θρησκευτικό και καλλιτεχνικό σύνολο  αντιπροσωπευτικό, εξ’ ολοκλήρου, της αισθητικής των κατοίκων της Χαλκιδικής κατά τον 19 αιώνα.

Είναι επιβλητικό και ενεργειακό το μέρος που είναι χτισμένος ο ναός του Ευαγγελισμού, παρόλο που ο λόφος είναι ιδιαίτερα σε χαμηλό υψόμετρο, καταφέρνει να φαίνεται από παντού! Αφιερώστε χρόνο εδώ γιατί και ο περιβάλλον χώρος είναι ενεργειακός! Κι αν είστε τυχεροί, ίσως συναντήσετε και τον «κλειδοκράτορά του» τον πάτερ Παντελεήμονα. 

Ο Διευθυντής μου όταν πρωτοήρθα για να διδάξω στο σχολείο, πρώτα Άνθρωπος, μετά ιερέας, πνευματικός πατέρας και σταματάω εδώ λέγοντας ότι κατέχει ξεχωριστή θέση στην καρδιά μου…το ίδιο θα αισθανθείτε κι εσείς αν έχετε την τύχη να τον γνωρίσετε…

Ο περίβολος του Ναού

Το πανηγύρι, που ξεχωρίζω εγώ, είναι της Τιμίας Ζώνης, που λαμβάνει χώρα στο ομώνυμο εκκλησάκι στις 31 Αυγούστου.
Ίσως ο χώρος του πανηγυριού, το ξωκλήσι και η ιστορία του;


Γύρω στα 1820 μοναχοί από το Άγιο Όρος μετέφεραν τη Ζώνη της Παναγίας στον Πολύγυρο, για προσκύνημα, γιατί μία αρρώστια ταλάνιζε για μήνες τους κατοίκους. Το βράδυ που έγειραν λίγο οι μοναχοί να ξαποστάσουν, έξω από τα Βράσταμα, τους παραμόνευαν ληστές, οι οποίοι έκλεψαν τη Ζώνη, αλλά πάνω στην τρεχάλα τους τους έπεσε η ζώνη στα πουρνάρια.

Ένας βοσκός, λέγεται, βλέποντας για μέρες ένα φως οδηγήθηκε σε σημείο που ήταν η Ζώνη της Παναγίας. Εκεί κτίστηκε το εκκλησάκι προς τιμήν της. Λοιπόν το εξαντλητικό (;), θρησκευτικού ενδιαφέροντος και φυσικού κάλλους τουρ τελειώνει – για σήμερα – με κρασοκατάνυξη στα ταβερνάκια της πλατείας, που προανέφερα!

Το σπήλαιο του Οσίου Ευθυμίου

ΗΜΕΡΑ 2η

Σηκωθείτε πρωί, πάρτε νερά και καφέ, αφού φάτε ένα καλό πρωινό στο ξενοδοχείο σας και πάμε στο σπήλαιο. Περίπου 5,5 χλμ. από το χωριό,στον περιφερειακό δρόμο και κοντά στο βενζινάδικο, υπάρχει ταμπελίτσα που θα σας οδηγήσει στο σπήλαιο του Όσιου Ευθυμίου του Νέου και όχιμόνο…

Ο Ευθύμιος γεννήθηκε το 824 στην Οψώ, κοντά στην Άγκυρα της Τουρκίας και κατά την μοναστική ζωή, γύρω στα 868, τα βήματά του τον οδήγησαν στον τόπο του ΒράσταμουΣτη θέση Μικρόσκινο μαζί με άλλους μοναχούς ίδρυσαν μία Λαύρα με κελιά για τους μοναχούς. 

Ο Όσιος Ευθύμιος ησύχαζε μακριά απ’όλους, σε μία σπηλιά κοντά σ’ έναν χείμαρρο. 

Εκεί θα σας πάω σήμερα. Πανδαισία χρωμάτων, ήχων και ευωδιών που συνδυάζονται αρμονικά. Γαλήνη, δέος και κατάνυξη…
Πάει το αυτοκίνητο, αρκεί βέβαια να μην έχει βρέξει πολύ, αλλά η διαδρομή μπορεί να γίνει και με τα πόδια από συντομότερο μονοπάτι. (Εδώ θα ρωτήσετε τους ντόπιους). 

Όπως και να πάτε πάντως λίγο περπάτημα το θέλετε μέχρι να φτάσετε στα σκαλιά του σπηλαίου (ένα 10λεπτο τουλάχιστον), γι’ αυτό φροντίστε για την περιβολή σας! Το Μάιο και τον Οκτώβριο γιορτάζουν οι ντόπιοι τη χάρη του με όλα τα δέοντα. 

Οι κονομάδες φροντίζουν για το κουρμπάνι και οι μουσικοί κουρντίζουν τα όργανά τους…

Όχι, δεν τελειώσαμε εδώ: στο χωριό λειτουργούν 3 κηροπλαστεία, επισκέψιμα και από δω δεν θα φύγετε αν δεν δείτε τις κέρινες δημιουργίες που μπορείτε να τις προμηθευτείτε κατευθείαν από την πηγή, το κουμαρίσιο ρακί και τα λικέρ, που φτιάχνουν οι γυναίκες του Συλλόγου αλλά και το λάδι με τις ελιές σας. 2 ελαιοτριβεία, επίσης επισκέψιμα, λίγο έξω από το χωριό.
Θα κλείσω το ταξίδι αυτό στα υπέροχα Βράσταμα αποθέτοντας ένα μικρό φόρο τιμής σε ένα σπάνιο ταλέντο κωμικό, που γεννήθηκε και έζησε στα Βράσταμα. Ο «Ρακοδάσκαλος», όπως τον θυμούνται όλοι, ήταν ο κουρέας και ο καφετζής του χωριού, με αστείρευτο και πηγαίο χιούμορ. Παροιμιώδης έμεινε η «καβαλαρία», έτσι λεγόταν το έθιμο που διαδραματιζόταν κάθε χρόνο στις 8 Σεπτεμβρίου, στη γιορτή της Παναγούδας στο διπλανό χωριό το Κελλί. Όλοι οι Βρασταμινοί πήγαιναν με άλογα και όσοι δεν είχαν πήγαιναν με τα πόδια να προσκυνήσουν. Ο Ρακοδάσκαλος λοιπόν, πήρε μέρος στη γιορτή καβαλικεύοντας ένα καλάμι και όταν οι καβαλαραίοι πήγαν να τον περιπαίξουν αυτός είχε την απάντηση να τους δώσει: «πάλι καλά εγώ έρχομαι καβάλα, έχει ακόμα κόσμο πίσω που έρχεται πεζός…» κι όλοι ξεκαρδίστηκαν στα γέλια!
Κάποτε ένας ξενομερίτης βλέποντας τον Ρακοδάσκαλο που φορούσε ευρωπαϊκά ρούχα (δώρο κάποιων συγγενών του που ζούσαν στο εξωτερικό) ρωτάει στο καφενείο:
– Δάσκαλος είναι ο κύριος;
Κι αυτός απαντάει εύστοχα:
-Όχι, δάσκαλους, ρακοδάσκαλους είμι!
Κι έτσι βγήκε το παρατσούκλι, αυτό που στο βάθος του χρόνου είχε αντικαταστήσει το πραγματικό το επίθετο.
Κάπως έτσι θα τελειώσω την ξενάγησή μου στα Βράσταμα και θα ευχηθώ καλό σας ταξίδι…

Βόλτα μετά τη βροχή

Χρήσιμα τηλέφωνα

 Ιερός ναός Ευαγγελισμού της Θεοτόκου: 2371071318

Περιφερειακό Ιατρείο: 2371071294

Ελαιοτριβεία: 2371071487/71375

Κηροπλαστεία: 6977929347/2371071295

Τοπική κοινότητα: 2371071273